Henk van Renssen

Noodgebouwen waren een bekend fenomeen in onze nieuwbouwwijk. Er stond altijd wel ergens een 'noodgebouw' - ik vond dat als kind heel gewoon. Zo zou er een groot winkelcentrum in het midden van de wijk verrijzen, met een parkeergarage, maar dat ging nog even duren. In de tussentijd konden de buurtbewoners terecht in de noodgebouwen op het braakliggende terrein achter mijn lagere school, waar ze ook al een crossfietsbaan hadden aangelegd. Dit was eind jaren zeventig, de Maten in Apeldoorn. In het provisorische winkelcentrumpje kocht ik mijn eerste boeken: Kluitman-pockets van De Vijf uit een rekje achter in de Blokker, bij het raam. Het eerste jaar van de kleuterschool bracht ik door in een noodgebouw van de katholieke basisschool. Ik moest eigenlijk naar de protestant-christelijke basisschool, maar die zat nog even vol. (klik om te vergroten) Deze kaart komt uit Amsterdam (links zie je een stuk van het Rijksmuseum), maar zo speelden wij in mijn herinnering op het

In de jaren tachtig lag mijn oma op een zaal in een 'verzorgingstehuis'. Elke zondagmiddag gingen we met het hele gezin op bezoek. Bij mooi weer maakten we een wandeling in de tuin. (klik om te vergroten) Nee, niet in Spierdijk, niet bij bejaardencentrum ' 't Oeverland'. Maar ik moest wel aan de zondagse wandelingen denken toen ik deze kaart vond. Het gazon, het paadje met de paaltjes, die lage lampen, de dunne boompjes en natuurlijk, helemaal links, de oranje zonweringen, zo was het bij ons in Apeldoorn ook. Mijn broer en ik rennen over het gras, mijn moeder duwt de rolstoel van mijn oma, mijn vader slentert mee. Zou mijn oma voor zeg haar vijftigste ooit rekening hebben gehouden met de mogelijkheid dat ze in een bejaardentehuis, en daarna in een verzorgingstehuis terecht zou komen? Hoe zag voor een meisje uit het begin van de eeuw, zoals op deze kaart... (klik om te vergroten) ... of op deze... (klik om te vergroten) ... de verre toekoms

(klik om te vergroten) We vergeten het nog wel eens, maar in de jaren zeventig droegen veel autochtone Nederlanders nog hoofddoekjes. Zo'n doek had in mijn herinnering vaak een bloemetjespatroon, werd strak onder de kin gebonden en liep in de nek uit in een punt - precies zoals bij de vrouw op deze ansichtkaart. Het was een regenkap, een paraplu voor op je hoofd. Je zag er vooral oude vrouwtjes mee, omaatjes, het was toen al iets wat uit een ver verleden stamde, een gewoonte van een vorige generatie. Niet iets waarvan jonge vrouwen dachten: dat ga ik later ook dragen. Maar nu vraag ik me af: als je teruggaat 'in de tijd', naar de jaren dertig waarin die bejaarden jong waren, dan was zo'n regenhoofddoek misschien wel hartstikke hip. Wat zag mijn oma, die ik er altijd erg ouderwets vond uitzien, als ze in de spiegel keek voordat ze op een regenachtige dag de deur uit ging? Een hardwerkende huisvrouw die haar haren droog moest houden om er netjes uit te kunnen blijv

(klik om te vergroten) In Ljubljana, Slovenië, vond ik op een antiekmarktje langs de rivier deze fotokaart. Een man met een koffer. Hij kijkt ernstig de camera in. Zijn kleren zitten piekfijn, de hoed mooi recht, de strik op zijn plek, de leren jas als gegoten om zijn ietwat gezette lichaam, handschoenen aan, gepoetste schoenen met slobkousen: hij heeft duidelijk zijn best gedaan om als een echte heer over te komen. Enige minpuntje: zijn linker broekspijp (rechts op de foto) zit te hoog, de pijp lijkt zelfs omgeslagen. Waarom? Vond de fotograaf dat mooier? Of heeft ie dit detail over het hoofd gezien? Achterop staat: 'Zür angenehmen Erinnerung auf deiner Janek, Maribor 21/III, 1932'. Verder geen adres, geen postzegel. Slecht Duits, dat zur met trema, Erinnerung auf in plaats van an. Waar kwam Janek vandaan? Uit Slovenië of ergens anders uit het voormalige Habsburgse rijk? Janek is zo'n naam die je in dat hele gebied tegenkomt, er valt niks over te zeggen. Maar waarom

Raadseltje: waar is dit de ingang van: (klik om te vergroten) Bruine dakranden, bruine raamkozijnen, donkere ramen, beige baksteen, een perkje met vage struiken voor de deur: typisch die anonieme laagbouw uit de jaren zeventig. Vorm zonder functie, en dus multifunctioneel. Ik kan me uit mijn jeugd een kerk herinneren die er zo ongeveer uitzag, een apotheek, meerdere scholen, een bejaardentehuis en een bibliotheek (in witte uitvoering). Geeft het gebouw op de kaart toegang tot een conferentieoord, een begraafplaats, een bedrijventerrein? Als je de letters op de gevel hebt ontraadseld, weet je het: Aldert van der Zwaardbad - een zwembad. Het staat in Hoofddorp en het bestaat nog steeds. Misschien dat de vlag het al weggaf. Om de een of andere reden staan bij zwembaden altijd vlaggen. Voor het strandgevoel? Bij een begraafplaats zie je ze minder. Het buitenbad waar ik in de zomers van mijn jeugd naartoe fietste heette Malkenschoten. Het was wel een halfuur rijden, ik herinner m

Ik ben nooit in Algiers geweest. Ik heb er ook geen beelden van in mijn hoofd: ik ken geen boek dat zich in Algiers afspeelt (geloof ik), ik ken geen mensen die er zijn geweest, het zou kunnen dat ik er wel eens een foto van heb gezien in de krant (tijdens de burgeroorlog bijvoorbeeld) maar die ben ik dan vergeten, en ik kan me geen tv- of filmbeelden van de stad herinneren. Algiers is de hoofdstad van Algerije en is een mooi woord, dat is alles wat ik er van weet. Dat was de reden dat ik deze kaart uit een bak vol ansichten uit de hele wereld op het Waterlooplein haalde: (klik om te vergroten) Een kaart uit het begin van de twintigste eeuw zo te zien (er stond niks achterop), dus ik had geen idee wat er van over was, maar ik kreeg meteen zin om er heen te gaan. Wat een groots opgezette haven. Schepen en scheepjes aan een brede kade, daarachter een muur van hoge bogen, daarbovenop een boulevard en monumentale gebouwen, steunend op een tweede bogenrij, daar weer achter heuvel

Wie heeft dit bedacht? (klik om te vergroten) Het is een ziekenhuis. Het ziekenhuis Lievensberg in Bergen op Zoom om precies te zijn, op een kaart uit ik denk de jaren zeventig (er staat niks achterop). Een grote grijze flat onder een blauwe lucht, omringd door beregend asfalt en een gelig plantsoen. Architectuur uit de jaren vijftig en zestig, een patiëntenfabriek, helemaal gebouwd voor de massa: aan de rand van de stad, bereikbaar voor de auto (er loopt een snelweg langs, zag ik op maps.google.com), genoeg bedden voor een stad, ruime ingang, imposant, en efficiënt en hygiënisch ingericht. Maar zonder enige poging om er ook iets moois van te maken. Hoewel de architect dat misschien anders zag: ik vermoed dat ie heel blij was met dat blok boven de ingang, loodrecht op het hoofdgebouw, met een grote glazen pui: binnen deze armoedige versie van de nieuwe zakelijkheid waarschijnlijk heel subtiel. Het Maria Ziekenhuis in Tilburg werd opgeluisterd met een even fijnzinnig a

Op de weg langs het kanaal was het altijd rustig. De bomen ruisten, het water kabbelde, eenden kwaakten. Je moest wel uitkijken voor die paar auto's en vrachtwagens die voorbij reden, want voor je het wist gleed je die brede sloot in. Een fietspad was er niet. Het kanaal was niet meer in gebruik – mijn ouders vertelden dat er tot in de jaren zestig nog schepen vracht hadden aan- en afgevoerd, maar dat de ophaalbruggen nu niet eens meer open konden. Af en toe zag je een visser. Aan de andere kant van de weg stonden lage gebouwtjes omringd door parkeerterreintjes. Daar was het ook stil, op het wapperen van een vlag na. Op die vlag stond een logo, maar wat ze in de bedrijven deden was onduidelijk. Het interesseerde me ook niet, ik reed er langs op weg naar school of terug naar huis en was met mijn gedachten ergens anders, of in gesprek met een meefietsende klasgenoot. Toch kan ik het me het gevoel van die plek nog goed herinneren: middelbare school, jaren tachtig, langs een kanaal fie

Ik ben gefascineerd door vage foto's van groepjes totaal onherkenbare mensen. Je kunt er zoveel vragen bij stellen. Zoals bij dit mysterieuze beeld. De gezichten van deze jongens aan de waterkant zijn niet te ontwaren, de afdruk is te donker, ze zitten te ver weg (klik op de foto voor een vergroting). Wat doen ze daar met z'n allen? Die twee vooraan lijken een beetje naar het water te staren, eentje zit er te vissen, in de verte rechts staat iemand in het water. Het zijn er zoveel - alsof alle jongens van het stadje aan de haven op deze warme vooravond (dat leid ik af aan het lage licht op de ontblote bovenlijven) met zijn allen op de pier verkoeling zijn gaan zoeken. Of wachten ze ergens op? Een schip dat aankomt? Het schip waarop de fotograaf zit? Maar zit de fotograaf wel op een schip? En zo ja, waarom lijken de jongens dan helemaal niet te reageren op zijn aanwezigheid? Ik hoor bijna het water klotsen, dat lome, onregelmatige gespat tegen het hout en de keien van de