(klik om te vergroten)
In Ljubljana, Slovenië, vond ik op een antiekmarktje langs de rivier deze fotokaart. Een man met een koffer. Hij kijkt ernstig de camera in. Zijn kleren zitten piekfijn, de hoed mooi recht, de strik op zijn plek, de leren jas als gegoten om zijn ietwat gezette lichaam, handschoenen aan, gepoetste schoenen met slobkousen: hij heeft duidelijk zijn best gedaan om als een echte heer over te komen. Enige minpuntje: zijn linker broekspijp (rechts op de foto) zit te hoog, de pijp lijkt zelfs omgeslagen. Waarom? Vond de fotograaf dat mooier? Of heeft ie dit detail over het hoofd gezien?
Achterop staat: 'Zür angenehmen Erinnerung auf deiner Janek, Maribor 21/III, 1932'. Verder geen adres, geen postzegel. Slecht Duits, dat zur met trema, Erinnerung auf in plaats van an. Waar kwam Janek vandaan? Uit Slovenië of ergens anders uit het voormalige Habsburgse rijk? Janek is zo'n naam die je in dat hele gebied tegenkomt, er valt niks over te zeggen. Maar waarom die boodschap in het Duits, als dat niet zijn moedertaal is?
Een handelsreiziger, dacht ik meteen. Die nette kleren: deze man moet representatief overkomen. Die jas en die handschoenen: hij is veel onderweg, zijn werk speelt zich voor een groot deel buiten af. Die koffer: daarin zit zijn handelswaar (maar wat?), en die moet makkelijk mee te nemen zijn.
Deze man wilde met deze fotokaart duidelijk laten zien wat hij deed. En misschien ook: hoe goed hij het had. Het is de tijd van de crisis, veel mensen zijn werkloos, maar Janek had een baan, hij was een geslaagde burger, hij kon zijn familie onderhouden.
Hij heeft hem laten maken in Fotoatelier Korner in Vincovci, zo valt te lezen op het stempel rechtsonder. Vincovci is een plaats in Kroatië. Het is de plek waar de trein stopt in Agatha Christies 'Murder on the Orient Express' (1934), vlak voor de moord. Was deze handelsreiziger (als hij dat inderdaad was; hij ziet er ook wel een beetje uit als een huurmoordenaar, met dat vage koffertje, die gehandschoende hand half in de jaszak, die ernstige blik ) ook met de Orient Express gekomen?
Voor wie was de foto bestemd? Voor zijn vrouw thuis? Dat dacht ik eerst. 'Zür angenehmen Erinnerung an deiner Janek' - om zich Janek voor de geest te halen terwijl hij ver weg in Maribor, een stadje in Slovenië, de kost wint. Maar toen dacht ik: adres noch postzegel, Duits terwijl dat waarschijnlijk niet zijn eerste taal was - heeft hij deze foto misschien rechtstreeks aan iemand overhandigd? Ergens onderweg, in een hotel of een cafe bijvoorbeeld? Zijn minnares? Een Sloveense met wie hij Duits sprak omdat hij zelf uit een ander land kwam? Ontmoet op doorreis in Maribor, maart 1932.
Die Janek, ziet er toch zo netjes burgerlijk uit.
En nu vermoed ik ook: die minnares moet de kaart jarenlang hebben bewaard, anders was ie niet, meer dan zeventig jaar later, opgedoken op een antiekmarkt in Ljubljana. Misschien is ze nog maar een paar jaar geleden, op hoge leeftijd, gestorven. Zou ze altijd van Janek, de man met de koffer, zijn blijven dromen?
Reacties