Doorgaan naar hoofdcontent

Een familiefeestje

(klik om te vergroten)

Wiens herinnering is dit geweest? Deze foto, die ik op een markt in Berlijn vond, moet zich lange tijd bij iemand in het fotoalbum hebben bevonden - kijk maar naar de witte slijtplekken in de hoeken, waar de foto achter schuine papieren repen zat geklemd. Zou het album vaak zijn doorgebladerd, of jarenlang ongebruikt in de kast hebben gestaan, of vergeten op zolder hebben gelegen?

Een familie, lijkt me. Kijk naar de vrouwen vooraan. Minstens drie daarvan (de twee links en rechts van het kind, plus de tweede van rechts) lijken zo op elkaar, met die ronde gezichten, die appelwangen en die vooruitstekende kinnen, dat moeten zussen zijn.



Er staan vijf mannen en vijf vrouwen op de foto. Zouden het allemaal (echt)paren zijn? De drie zussen hebben dan waarschijnlijk nog twee broers/zussen. Leuk raadseltje: wie zijn dat? Die andere twee, wat jongere vrouwen? Of die man die er daar rechts wat verloren bij staat, die heeft dezelfde ogen. Bij wie hoort trouwens het kind? En wie zou de fotograaf zijn geweest - de enige alleenstaande broer, een vriend van de familie? Beetje een zonderling, gaat helemaal op in zijn passie voor fotografie, lijkt geen belangstelling te hebben voor vrouwen. Hij heeft de familie in die hoek van de huiskamer achter het tafeltje geperst, tussen de kast en de secretaire, onder de moderne kroonluchter, voor het raam met de dunne gordijnen.
We zullen het nooit weten. Feiten over mensen die voor altijd verloren zijn.
Ik vind het interessant om te zien hoe ze op de fotograaf reageren. De twee zussen rond het kind zijn de enige twee die lachen. Op dezelfde manier, een beetje triomfantelijk en uitdagend lijkt het wel. Samen met de man in uniform zijn ze ook de enigen die recht in de camera kijken. Dat geeft de hoek links iets levendigs, daar bevindt zich duidelijk het centrum van de aandacht van dit tafereel. Waarschijnlijk niet voor niets kijken de tweede en derde man van links allebei naar de geĆ¼niformeerde heer. Maar wat me nog het meest opvalt zijn de blikken van de anderen: ze kijken allemaal naar links, naar iets buiten beeld. Trekt daar iets of iemand de aandacht? Ik denk het niet, hun ogen zijn niet op hetzelfde punt gericht. Misschien poseren ze wel. Vroeger moest je natuurlijk lang stilzitten omdat camera's een lange sluitertijd hadden. Misschien dat een aantal familieleden automatisch die houding aannam toen de fotograaf dreigde af te gaan drukken. Vooral dat jochie in zijn matrozenpakje en die vrouw rechtsonder lijken zich in hun houding te verstarren. Een vrouw, de derde zus, de tweede van rechts dus, kijkt trouwens nog weer anders: ze lijkt wel een boze blik op haar zus links te werpen. Heeft die net een gemene opmerking gemaakt en kijkt ze daarom zo triomfantelijk?


Het is 28 maart 1915. De Eerste Wereldoorlog woedt. En op de foto staat een man in uniform. Zou hij net zijn teruggekeerd van het front? Op verlof, of voorgoed? Is deze familiebijeenkomst om zijn thuiskomst te vieren? Hij is de belangrijkste man van het gezelschap, torent ook hoog boven ze uit. Ze kijken hem aan, zijn bewust van zijn aanwezigheid. Hij lijkt zich nergens iets van aan te trekken. Zijn pet zit scheef. Zijn rechterhand rusten nonchalant op de schouder van de lachende vrouw (zijn echtgenote, die lacht omdat ze blij is dat hij heelhuids thuis is gekomen?) en houdt bovendien een sigaret in een sigarettenhouder vast. Zijn blik is niet echt vast, ik denk dat hij dronken is.

Dat zou ook nog kunnen: hij heeft in zijn dronken bui een bittere opmerking gemaakt over dat hij - die zoveel heeft meegemaakt in de loopgraven van Noord-Frankrijk - echt niet mooi gaat zitten voor zo'n fotograafje. Die twee zussen moeten er wel om lachen (of proberen juist krampachtig de sfeer goed te houden), de derde zus wil dat er wat van wordt gezegd, de twee mannen naast de militair kijken hem verbaasd en lichtelijk geamuseerd aan, de rest doet alsof ze niks heeft gehoord. Het mannetje helemaal rechts lijkt compleet weg te dromen.

Ik vond op de markt aan de Spree nog een foto. Deze:

(klik om te vergroten)


Zoek de verschillen. De meesten zijn van plaats gewisseld, verschoven als de kaarten van een memory-spel, maar veel is hetzelfde gebleven. Dezelfde twee vrouwen glimlachen. Het jochie, nu op schoot bij de officier, staart weer naar links. De vrouw linksonder heeft nauwelijks bewogen. De mannen drinken bier. De vrouw met de witte blouse lijkt een beetje ontstemd dat ze heeft moeten opstaan. En wat kijkt de man in uniform lodderig uit zijn ogen.

Is deze foto voor of na de eerste genomen? Die kennis ging voor altijd verloren toen de handelaar ze uit het album trok en ze in de bak van zijn Berlijnse kraam stopte.

Reacties

Populaire posts van deze blog

Voetballen in het verzorgingstehuis

In de jaren tachtig lag mijn oma op een zaal in een 'verzorgingstehuis'. Elke zondagmiddag gingen we met het hele gezin op bezoek. Bij mooi weer maakten we een wandeling in de tuin. (klik om te vergroten) Nee, niet in Spierdijk, niet bij bejaardencentrum ' 't Oeverland'. Maar ik moest wel aan de zondagse wandelingen denken toen ik deze kaart vond. Het gazon, het paadje met de paaltjes, die lage lampen, de dunne boompjes en natuurlijk, helemaal links, de oranje zonweringen, zo was het bij ons in Apeldoorn ook. Mijn broer en ik rennen over het gras, mijn moeder duwt de rolstoel van mijn oma, mijn vader slentert mee. Zou mijn oma voor zeg haar vijftigste ooit rekening hebben gehouden met de mogelijkheid dat ze in een bejaardentehuis, en daarna in een verzorgingstehuis terecht zou komen? Hoe zag voor een meisje uit het begin van de eeuw, zoals op deze kaart... (klik om te vergroten) ... of op deze... (klik om te vergroten) ... de verre toekoms

Post van de dictator

Post is het ideale middel om te laten zien wie er de baas is. Mensen laten elke dag wel enveloppen en pakketjes door hun handen gaan. Vrijwel ongemerkt glijdt hun blik dan even over de postzegels. En wie zien ze daar: de koningin, de president, de dictator. Een paar jaar geleden was ik in Libiƫ. Daar kon je in kleine winkeltjes naar postzegels vragen en dan kwam de verkoper op de proppen met vellen vol prachtige afbeeldingen. Ware kunstwerkjes: hele schilderijen ontvouwden zich over meerdere postzegels. Zonde om ze uit te scheuren. Held op al die platen: kolonel Khadaffi. (klik op de plaatjes om te vergroten) Deze is in 1983 gemaakt ter ere van de 14e verjaardag van de revolutie van 1 september. Khadaffi omringd door zijn vrouwelijke lijfwacht. Hij deelt diploma's uit. Op de achtergrond een Russische Katusha-raketwerper. Prachtig, huiveringwekkend. In april 1986 liet president Reagan Libiƫ bombarderen, waarbij een dochtertje van Khadaffi omkwam. Vereeuwigd op een postzegel

Het jaar 1945 volgens Ian Buruma

Ian Buruma laat in zijn geschiedenis van het jaar 1945 zien dat de Tweede Wereldoorlog een cesuur in onze geschiedenis aanbracht. door Henk van Renssen in Vrij Nederland 40, 5 oktober 2013 Dat heel Europa vlak na de bevrijding in 1945 ‘een groot matras’ was waar ‘alles zoop en naaide’, zoals Remco Campert schreef in zijn beroemde gedicht ‘Niet te geloven’, blijkt niet alleen een dichterlijke, maar ook een historische waarheid te zijn. In zijn nieuwe boek 1945 wijt de Nederlands-Britse historicus Ian Buruma zijn hele eerste hoofdstuk aan de seksuele uitspattingen die dat bewuste jaar volgden op de komst van de geallieerden in Europa en Japan. Zelfs voormalige concentratiekampen als Bergen-Belsen, schrijft hij, waar uitgemergelde ex-gedetineerden tussen de opgestapelde lijken wachtten op terugkeer naar huis, waren al snel ‘plekken van koortsachtige seksuele activiteit geworden’. Is dat belangrijk om te weten? Wel in het verhaal van Buruma. De befaamde journalist, histor