Doorgaan naar hoofdcontent

Posts

Een jongen en een meisje poseren

Een jongeman poseert in een fotostudio, in de jaren twintig of dertig. De fotograaf maakt een fotokaart - met de achterkant van een ansichtkaart - om op te sturen. Voor wie is de foto bedoeld? Zijn ouders, zijn geliefde, hemzelf? Achterop staat niks geschreven, dus deze is nooit verzonden. Maar het kan natuurlijk dat hij meerdere exemplaren liet maken, zoals je ook meerdere pasfoto's krijgt bij de fotostudio, en dat hij er eentje overhield. Die kwam na zijn dood (hoe oud zou hij zijn geworden?) op de rommelmarkt terecht waar ik hem vond, een paar maanden geleden. Fotokaarten van anonieme mensen uit het verleden vind je op elke rommelmarkt wel. Ze zien er vaak hetzelfde uit: zondagse kleding, stijf rechtop zittend of staand, in cliche poses die naar geschilderde portretten verwijzen, strakke gezichten wegens de lange sluitertijd. Deze viel me op: Zijn nette pak met bloem op zijn revers, pochet, das in zijn broekband en kettinghorloge contrasteert sterk met die volkse platte pet

Het wreedste boek is een Baedeker

Nadat de Duitsers in 1941 heel Polen hadden ingenomen, deelden ze het land in twee. Het westelijke deel werd toegevoegd aan Duitsland. Het oostelijke deel werd een soort Duitse kolonie onder de naam Generalgouvernement. Onder leiding van gouverneur Hans Frank (later in Neurenberg ter dood gebracht) onwikkelde dit staatje zich al gauw tot de 'vuilnisbak' van het Duitse rijk. De Polen werden gepest en vermoord. De joden werden uit de dorpen gehaald en in de getto's van steden als Warschau, Lodz en Lublin gestopt. Ook de joden uit Duitsland kwamen in deze overvolle openluchtgevangenissen terecht - tot ze natuurlijk allemaal naar de vernietigingskampen werden getransporteerd. En ook deze kampen lagen in het Generalgouvernement: Sobibor, Treblinka, Chelm en Majdanek vielen onder het gezag van Frank. Alleen Auschwitz lag een paar kilometer in het door Duitsland geannexeerde gebied. In 1942 leek het de heer Frank een goed idee de Duitsers op de hoogte te brengen van de pracht

Wenken voor de bescherming

Een envelop uit 1961 die geloof ik naar elk Nederlands adres is verstuurd. Ik vond een mooi exemplaar op het Waterlooplein. In de envelop zitten vier brochures, gemaakt door de Bescherming Bevolking en getiteld 'Wenken voor de bescherming van uw gezin en uzelf', 'Wenken voor eerste hulp' (allebei van wit karton met zwarte en rode letters), 'Voedselvoorraad in het gezin' (een groen foldertje) en 'Toelichting op de wenken voor de bescherming van uw gezin en uzelf' (gevaarlijk rood). Ze vertellen wat u (en uw gezin) moet doen in het geval van oplopende politieke spanningen, luchtalarm, conventionele bombardementen en vooral een atoombomaanval (een waterstofbomaanval op Nederland wordt niet waarschijnlijk geacht omdat 'de tegenstander' die dure bommen zal 'reserveren voor zeer grote doelen buiten ons land' - een kaartje toont wel dat de fallout van een H-bom op Zuid-Engeland tot voorbij Roermond zal reiken). Enkele vragen waarop de Besc

Een vliegtuigje in de fotostudio

Deze fotokaart vond ik op een grote rommelmarkt in Warschau. Uit de tijd dat vliegen nog een groot en nieuw avontuur was, vermoed ik. De kinderen kijken zo gespannen, dat je zou denken dat ze echt vliegen.

Caffe Hausbrandt

Een koffiepot die lachend zijn eigen koffie drinkt is het logo van caffè Hausbrandt. Dit servetje heb ik meenomen uit cafe Central in Triëst, het café waarover de Italiaan Claudio Magris schrijft in zijn boek Microcosmi en waar een geschilderd portret van de schrijver hangt. Het merk stamt uit Triëst en is opgericht in het jaar 1892. Ik ken het niet, maar ik zag het op mijn reis in de regio achtereenvolgens in Triëst (Italie), Rijeka (Kroatië) en Ljubljana (Slovenië). Alle drie steden behoorden voor 1918 tot het Oostenrijk-Hongaarse rijk. Is dit merk teken van een opleving van het Midden-Europese gevoel en Midden-Europese welvaart, over de nieuwe grenzen heen, of een kapitalistische truc? (Zes weken later zag ik in Moskou een luifel van caffè Hausbrandt; zelfs de voormalige bezetter wordt veroverd!). Kijk trouwens eens op de Nederlandse stations. De reclameposters voor eten en drinken in de kiosks lijken opvallend veel op het lachende koffiepotje.

Een kruisje bij het raam van mijn ziekenzaal

Het Andreas Ziekenhuis aan de Theophile de Bockstraat in Amsterdam-West staat nog maar half overeind. Vanuit de tram naar station Lelylaan is te zien hoe ijzeren staven uit blootgelegde wanden steken; de voormalige parkeerplaats ligt bezaaid met rotzooi. Nog even en de slopers hebben alle sporen van zijn bestaan uitgewist en dan verrijzen er nieuwe woningen op de lege plek. Van zo'n toekomst zullen de bewoners in de jaren zestig niet hebben gedroomd. Het Andreas Ziekenhuis was een symbool van vernieuwing. Eindelijk geen bakstenen viezigheid meer, geen heen en weer gehol van zusters tussen tochtige barakken, nee, een wit gebouw van modern beton en glas, met rechte hoeken en overzichtelijke gangen, brede liften en oranje zonweringen. Ze waren trots op hun hospitaal. Zo trots, dat ze in de winkel op de begane grond ansichtkaarten gingen verkopen met foto's van de flat. Die werden gretig verkocht. Niet aan de bezoekers, maar aan de patiënten. Zo konden ze hun familie, geliefden e

Een mannetje met een speen

Een vriend stuurde me laatst deze kaart op. Ik dacht dat het een freecard was, zo'n ansicht die je uit het rekje in de kroeg pakt en meeneemt. Hij ziet er toch modern uit, door de felle kleuren, de hoekige tekeningen en dat mysterieuze cyrillische schrift. Maar kijk onderaan: dit is een poster uit 1923, gemaakt door de dichter Vladimir Majakovski en de fotograaf Alexander Rodchenko. Russisch futuristisch spul dus. Zijn dat kogels of kegels in de mond van het mannetje? Monique heeft de tekst vertaald: Betere spenen zijn er niet en nooit geweest Geschikt om tot op hoge leeftijd op te zuigen Overal te koop Een reclametekst of een bitter commentaar op de oorlog? Zijn dat armen of de brakende lopen van een kanon?